سرقت سنگ قبرهاي هزارساله اولين گورستان مسلمانان ايران/ خروج آرام ميراث فرهنگي از سفيد چاه

به گزارش خبرنگار مهر، گورستان سفيد چاه، قبرستاني متعلق به دوره تيموريان است كه در روستای سفید چاه شهرستان بهشهر و در بخش یانه سر، واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۷۸۴۵ به‌عنوان یکی از آثار ملي ايران به ثبت رسیده است.

اين قبرستان عجیب سفيد چاه در روستای سفیدچاه بهشهر قرار دارد و قدمت آن به بیش از ۱۲۰۰ سال پیش باز‌می‌گردد كه نماي گورستان با تخته سنگهاي محرابي در صفوف منظم در بدو ورود همانند لشكري عظيم است كه به پا ايستاده اند و نظاره گر هستند.

براساس اطلاعات بدست آمده توسط كارشناسان، قبر ملک بادله حاکم شمال در این گورستان قرار دارد و همچنين  ابراهیم، منصور و عبدالرحمن سه فرزند امام موسی‌ابن جعفر(ع) در سفیدچاه مدفون شده‌اند كه ضریح چوبی امام‌زاده که با گنبد نقره‌گونش در دل این دره زیبا می‌درخشد بنا بر نوشته‌ کنده‌کاری شده‌اش، قدمت امامزاده را به بيش از ۸۴۰ سال پیش مي رسد.

اين روزها زمزمه هايي به گوش مي رسد كه سنگ هاي اين قبرستان تاريخي به سرقت رفته و به نوعي آثار تاريخي و پيشينه اين ديار دزديده مي شود سنگ هاي زيبا و خوش تراشي با نقوش مختلفي همچون آيينه، شانه، دوک نخ ريسي، قيچي و گاوآهن و... كه به گفته اهالي بيانگر شغل مردگان بوده است وهر يك سرگذشتي از گذشتگان را در خود جاي داده است و حرف هاي بي شماري براي گفتن دارد.

سنگ قبرهای فراوانی در این گورستان سرقت شده است

محمد حسني كه خود يكي از امواتش را در اين قبرستان به خاك سپرده است در اين رابطه به خبرنگار مهر گفت: برخي از محلي ها بر اين باورند که اگر مرده هايشان را در اين گورستان دفن کنند، گناهانشان بخشيده مي شود اما متاسفانه سنگ هاي فراواني در سالهاي اخير از اين گورستان به سرقت رفته است كه هر روز به تعداد سرقت اين سنگ ها افزوده مي شود.

وي افزود: اين قبرستان به دليل شكل خاصي كه دارد و نظمي كه در بين سنگ قبرها حاكم است حالت عجيبي در انسان حاكم مي كند كه علاوه بر اين مسئله و قرار گرفتن در جوار امامزاده از گذشته مي گويند كه خاك اين منطقه به نوعي جسد را خوب نگه مي دارد كه البته اين يك حرف قديمي و بدون سند است .

حسني گفت: در هر صورت سالهاي طولاني است كه برخي از مردم گلوگاه و روستاهاي همجوار بهشهر و گلوگاه، مردگان خود را براي دفن به اين منطقه مي آورند و به اين منطقه و بخشودگي مردگان و خاصيت خاك آن اعتقاد دارند و نمي توان از دفن مردگان جلوگيري كرد.

وي در رابطه با اينكه آيا مي پسندد كه سنگ قبرهاي جديد در كنار سنگ هاي با قدمت هزارساله باشند به مهر گفت: مردم منطقه هم اين مسئله را قبول ندارند كه سنگهاي جديد در كنار سنگها هزار ساله باشد و فضاي جدايي هم براي دفن مردگان جديد در نظر گرفته شده است اما ممنوعيت كامل دفن مردگان در اين مكان و اينكه اصلا" دفن نشوند از سوي مردم قابل پذيرش نيست و ما قبول نمي كنيم چون دلبستگي خاصي به اين خاك و منطقه داريم.

قبرستان در حال خالی شدن از سنگهای تاریخی است

حسن يوسفي يكي ديگر از اهالي اين منطقه نيز در اين رابطه اظهار داشت: متاسفانه سرقت و دزديدن سنگ قبرهايي با قدمت فراوان در اين منطقه بسيار متداول شده است و با يك بازديد از قبرستان متوجه خالي شدن سنگ ها مي شويم.

وي ادامه داد: عدم وجود متولي خاص كه نظارت دقيق داشته باشد يكي از عوامل مهم در رابطه با سرقت است كه محيط را براي سارقين امن كرده است.

به گفته يوسفي علي رغم وجود ميراث فرهنگي  و گردشگري و اوقاف بعنوان دو متولي اين قبرستان، عملا" حضور فعال و پررنگي وجود ندارد كه بايد در اين رابطه بايد در نظر گرفتن فضايي مناسب مامورين ميراث بطور شبانه روزي در اين گورستان باشد و كشيك داشته باشيم.

مهدي ابراهيمي از ديگر افراد منطقه نيز در اين خصوص مي گويد: شايد تداخل و موازي كاري هاي اوقاف و ميراث فرهنگي و عدم رسيدگي كامل به اين منطقه عاملي براي تشديد سرقت ها و عدم رسيدگي به اين قبرستان باشد ضمن اينكه بر سر اينكه اين قبرستان متعلق به بهشهر است يا گلوگاه همچنان درگيري است و مناسفانه ما هنوز نمي دانيم كه اين قبرستان در حوزه بهشهر است يا گلوگاه چرا كه بيشترين مردگان گلوگاهي در اين مكان دفن شده اند و هنوز هم دفن مي شوند و عبور و مرور هم از شهرستان گلوگاه است.

وي ادامه داد: گلزار شهدا در سفید چاه  نيز به دلیل دفن شهدای بهشهر، گلوگاه و تعدادی از شهدای استان گلستان و سمنان ، ازحساسیت و اهمیت ویژه ای برخودار است كه متوليان امر بايد با برنامه ريزي درست و اطلاع رساني مناسب مردم را از سرگرداني بين بهشهر و گلوگاه رها كنند.

وي با بيان اينكه گورستان سفيد چاه بهشهر ثبت ملي شده است گفت: با وجود اينكه اين قبرستان ثبت ملي شده و متولي آن هم اوقاف است اما به دليل عدم تعيين حدود و حريم مشكلات خاصي به وجود آمده كه بايد با تعامل بين دو دستگاه علاوه بر نگهداري درست اين قبرستان، از سرقت و دزدي سنگها نيز كاسته شود.

ابراهيمي گفت: اداره اوقاف بعنوان يكي از متوليان اين امر، فردي را بعنوان متولي در اختيار دارد كه تنها متولي امامزاده داخل قبرستان است و بايد ماموري از ميراث براي حفاظت سنگ قبرها و قبرستان بكارگيري شود كه اگر ميراث با دقت و تعيين حريم وارد شود كسي حق تصرف در اين منطقه و بروز ناهنجاريهاي ديگر را ندارد.

گورستان سفیدچاه در حال تخریب است

دهيار روستاي سفيدچاه نيز در اين رابطه به خبرنگار مهر گفت: متاسفانه گورستان سفيد چاه به دليل عدم نگهداري و حفظ و حراست درحال تخريب است كه با نامه نگاري هاي و پيگيري ها مختلف مقرر شد قسمتي از امامزاده كه بافت قديمي و تاريخي دارد باقي مانده  و اطراف امامزاده زميني براي دفن مردگان جديد در نظر گرفته شود.

رقيه هاشمي بيان داشت: در حال حاضر هم داراي دو قبرستان قديمي و جديد هستيم كه اموات فعلي و جديد در همين قبرستان جديد دفن شده و به بافت قديمي صدمه اي وارد نمي شود اما اموات سالهاي گذشته كه در كنار و جوار قبرهاي كهن و با قدمت هستند را نمي توانيم جابه جا كنيم و همچنين نمي توانيم مانع دفن اموات در برخي از قبرهاي قديمي به دليل اعتقادت مردم منطقه شويم.

وي با بيان اينكه مقرر شده است كه بافت ميراثي و تاريخي از قبرستان جديد به طور كامل جدا شود اظهار داشت: مردم منطقه نيز با نگهداري و حفظ و حراست از اين قبرستان به همان شكل قديمي بدون دخل و تصرف رضايت كامل دارند.

هاشمي با بيان اينكه اين قبرستان قديمي با قدمت هزار ساله خود، نمادي از فرهنگ قديم ايران اسلامي است يادآور شد: ما سالانه توريست و گردشگر فراوان داخلي و خارجي در اين گورستان به دليل قدمت بالاي آن و همچنين نظم موجود در سنگ ها و نقوش مختلف بر روي آن داريم كه متاسفانه كار اصلي كه نگهباني از سنگ قبرهاي قديمي است بدرستي انجام نشده و به فراموشي سپرده شده است.

دهيار سفيد چاه گفت: شورا و دهياري اين روستا آمادگي در اختيار قرار دادن امكانات لازم و حمايت هاي مالي  براي حضور مامورين ميراث و نگهباني از اين مجموعه سنگ هاي قديمي را دارد و اميدواريم كه ميراث فرهنگي و گردشگري در اين رابطه وارد شده و حمايت هاي لازم انجام شود تا از تخريب سنگ ها جلوگيري شود.

سرپرست نمایندگی ميراث فرهنگي ، صنایع دستی و گردشگری بهشهر گفت: سفيد چاه و قبرستان سفيد چاه متعلق به بهشهر است ودر شهرستان گلوگاه واقع نشده است و در حوزه تقسيمات جغرافيايي و سياسي بهشهر قرار دارد و مشكلي در اين رابطه نداريم.

قربانعلي حيدري اظهار داشت: نمايندگي ميراث بهشهر در حال حاضر تنها در حد يك نمايندگي است و به صورت يك اداره مستقل نيست و به همين دليل با كمبود نيرو مواجه است و امكان اينكه نيرويي را بصورت جداگانه براي نگهباني سنگ هاي سفيد چاه داشته باشيم  وجود ندارد.

وي با بيان اينكه به دليل گستردگي آثار تاريخي، ميراثي و گردشگري در شهرستان بهشهر اين شهرستان استحقاق  تبديل نمايندگي ميراث به اداره ميراث را دارد گفت: در اين رابطه نيز رايزني ها و پيگيري ها انجام شده و در دست اقدام است.

سرقت سنگهای قبرستان وجود دارد

حيدري در رابطه با سرقت سنگهاي سفيد چاه نيز گفت: متاسفانه اين مسائل وجود دارد و در چند روز گذشته با هماهنگي نيروي انتظامي مقرر شد براي نگهباني و حفظ و حراست از سنگ هاي با قدمت تاريخي فراوان سفيدچاه بكارگيري شود كه در دست اقدام است.

وي ادامه داد: بازديد روزانه از قبرستان توسط كارشناسان ميراث بهشهر انجام مي شود اما متاسفانه سارقين از زمان عدم حضور مامور ميراث استفاده كرده و در ساعاتيكه مامور حضور ندارد اقدام به سرقت مي كنند كه با شبانه روزي شدن حفظ و حراست از سنگها توسط نيروي انتظامي اين مشكل به زودي مرتفع شده و از بين مي رود.

سرپرست نمایندگی ميراث فرهنگي ، صنایع دستی و گردشگری بهشهر با بیان اینکه این قبرستان اسلامی از سال 81 براساس ضوابط بعنوان میراث فرهنگی ثبت شد ه است ، ادامه داد: حدود 5/4 هکتار از این قبرستان اثر ملی تلقی می شود دفن اموات در آن ممنوع است كه در دست اقدام و پيگيري است.

به گفته  حيدري، وجود قبرهاي جديد در كنار قبرهاي تاريخي گذشته ايجاد  ناهمگوني در قبرستان كرده است كه به دليل اعتقادات خاص مردم و حضور بر سر مزار مردگان نمي توانيم مانع از حضورشان در قبرستان شويم.

وي ادامه داد: به دليل اعتقاداتي که بومي هاي مناطق در محدوده بهشهر تا كردكوي در استان گلستان دارند مردگانشان را براي دفن کردن به اين گورستان مي آورند و حتي بعضي اوقات براي دفن مردگانشان از قبرهاي قديمي استفاده مي کنند كه به دليل اعتقادات و تعصب خاص خودشان است و نمي توانيم به زور مانع دفن اموات شويم.

حيدري افزود: با برنامه ريزي انجام شده و همكاري شورا و دهياري مقرر شده كه برای دفن اموات مکان مناسبی با اطلاع رساني دقيق براي افراد منطقه در نظر گرفته شود تا اموات خود را در اين مكان دفن كنند و این قبرستان نادر و تاریخی اسلامی، بعنوان اثر ملی باقی بماند و از بین نرود.

به گزارش مهر، اكنون قبرستان سفيد چاه بهشهر هم مانند برخي از بناهاي تاريخي و آثار ميراثي فراواني در بلاتكليفي سرگردان است  و خروج آرام و بي صداي آثار تاريخي و سنگ قبرهاي چند صد ساله و هزارساله از قبرستان تاريخي و عجيب سفيد چاه بهشهر زنگ بيدار باشي براي ميراث فرهنگي و گردشگري براي نجات آثار تاريخي باشد تا با نگهباني از اين آثار، ميراث كهن و فرهنگ گذشتگان را در سالي كه رهبري تاكيد بر فرهنگ دارند مورد توجه قرار گيرد.

.........................

گزارش از مريم نظري

عکس: ابوطالب ندری